Odcinek 2. Jak reagować na cyberprzemoc?
10-letnia dziewczynka zapomina wylogować się z portalu społecznościowego Nasza-Klasa na jednym z komputerów w szkole. Na kolejnej lekcji do klasy wchodzi starsza rocznikowo grupa. Chłopcy odpalają Naszą-Klasę i widzą bezpośrednio jej profil. Jeden z nich, nie zastanawiając się, zaczyna zmieniać jej dane. Wpisuje obraźliwe komentarze, ustawia zdjęcie profilowe, na którym zobaczyć możemy… świnię. Dziewczynka zauważa w domu zmiany…
Szkoła a cyberprzemoc
Szkoła to miejsce, w którym powinno reagować się na cyberprzemoc. Ministerstwo Edukacji Narodowej opublikowało poradnik dla szkół „Jak reagować na cyberprzemoc”. Podkreślają oni, że istotne jest prowadzenie działań profilaktycznych w szkole, które uświadamiają całej społeczności szkolnej (uczniom, rodzicom, nauczycielom i innym pracownikom szkoły) zasady korzystania z technologii komunikacyjnych, a także zagrożenia płynące z ich użytkowania. Co więcej, niezbędne jest opracowanie procedur reagowania w szkole na zjawisko cyberprzemocy. Konieczne jest też podejmowanie interwencji w każdym przypadku ujawnienia lub podejrzenia cyberprzemocy.
Celem działań profilaktycznych szkoły w zakresie przeciwdziałania cyberprzemocy jest budowanie zespołów wsparcia przez nauczycieli. Uczniowie powinni darzyć tych nauczycieli sympatią i zaufaniem i mieć świadomość, że zawsze mogą się do nich zwrócić. Istotne jest też prowadzenie zajęć mających na celu przeciwdziałanie agresji, nie tylko tej realnej, ale i agresji w internecie. Ponadto, w szkole powinny istnieć granice, których uczniowie nie powinni przekraczać. Powinien być sformułowany czytelny system norm i system konsekwencji w przypadku przekroczenia niedozwolonych granic. Ważne jest uświadamianie całej społeczności, jakie niebezpieczeństwa niesie ze sobą używanie nowych technologii i że przemoc wirtualna może mieć realne skutki. Uczniowie muszą wiedzieć, jak korzystać z mediów, aby nie stały się one narzędziem agresji i przemocy rówieśniczej, powinni też wiedzieć, jakie konsekwencje wynikają ze stosowania agresji elektronicznej. Należy pamiętać, że obowiązkiem szkoły jest prowadzenie edukacji medialnej i profilaktyki zachowań ryzykownych w internecie (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół). Procedura reagowania powinna być również przygotowana przez szkołę. Jej zadaniem jest również przygotowanie stosownego algorytmu interwencji w przypadku cyberprzemocy. Informację o cyberprzemocy może zgłosić nauczyciel, rodzic czy sam uczeń. Możliwe jest też anonimowe zgłaszanie aktów przemocy, w tym cyberprzemocy. Dlatego dobrym rozwiązaniem wydaje się być „skrzynka zaufania”, gdzie uczniowie mogą wrzucać liściki. Ważne jest, by przygotować uczniów odpowiednio, wytłumaczyć, że pisanie takich liścików nie jest zabawą, a fałszywe informacje to również forma przemocy. Procedura interwencyjna, w przypadku zetknięcia się z cyberprzemocą, powinna zawsze obejmować wsparcie ofiary, zabezpieczenie dowodów, ustalenie okoliczności danego zdarzenia, wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy przemocy. Co ważne, wszystkie przypadki przemocy powinny zostać właściwie zbadane, zarejestrowane i udokumentowane. Ofiara cyberprzemocy potrzebuje wsparcia ze strony dorosłych. Musi wiedzieć, że szkoła podejmie odpowiednie kroki w celu rozwiązania problemu. Dziecko powinno wiedzieć, że dobrze zrobiło, informując o tym dorosłego. Nauczyciel/pedagog powinien zapewnić dziecko, że taka forma przemocy nie jest tolerowana i że postara się mu pomóc. Dziecko powinno otrzymać poradę, jak ma się zachowywać, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo w przyszłości. Po zakończeniu interwencji warto monitorować sytuację ucznia, szczególnie mając na uwadze fakt odtrącenia przez rówieśników, bądź sprawdzenie czy sprawca nie czyni działań odwetowych. Pamiętać należy, że w wyjątkowych przypadkach same działania interwencyjne, szkoły czy nauczycieli we współpracy z rodzicami, nie wystarczą. W przypadku np. podszywania się pod kogoś, włamania na konto, zmiany danych, zamieszczenie wiadomości, zdjęć, filmików godzących w dziecko, konieczne jest powiadomienie policji i/lub sądu rodzinnego, gdyż są to przestępstwa ścigane z urzędu.
Rodzicu zareaguj!
W artykule pod tytułem „Cyberprzemoc. Rodzice nic nie wiedzą” możemy przeczytać, że tylko 10 proc. rodziców, których dzieci padły ofiarą cyberprzemocy dopuszcza do siebie myśl, że ich dziecko mogło stać się ofiarą za pośrednictwem internetu. Co ciekawe, co siódmy gimnazjalista doświadcza agresji w internecie (a pewnie i wielu taką agresję mniej lub bardziej świadomie stosuje). Rodzice nie dopuszczają do siebie myśli, że ich dziecko może być prześladowane w internecie, a nawet jeśli dopuszczają to bagatelizują problem, uważając, że to nie ma znaczenia w rzeczywistości, zbywając często dzieci krótkim „nie przejmuj się” bądź „odpowiedz mu tak samo”. Nie zdają sobie sprawy, że wirtualna przemoc może mieć realne skutki w rzeczywistości. Szczególnie dużym problemem jest zetknięcie się dzieci z pornografią w internecie. Wyniki badania EU Kids Online z 2010 roku pokazują, że kontakt z treściami związanymi z seksem w internecie deklaruje 15 proc. dzieci w wieku 9-16 lat. 15 proc. twierdzi, że otrzymało za pośrednictwem internetu wiadomości związane z seksem. Rodzice powinni monitorować to, jak dziecko spędza czas w internecie, rozmawiać z nim, także na temat cyberprzemocy. Nigdy nie powinni bagatelizować problemów dzieci, nawet jeśli są one „rodem z internetu”. Ważne jest, by mieli oni stały kontakt nie tylko z dzieckiem, ale też ze szkołą: zgłaszali problemy dzieci w szkole, a w przypadkach publikowania treści związanych z ich dzieckiem w internecie powiadomili organy ścigania. W przypadku dziewczynki z opowieści rodzice powiadomili szkołę i policję. Dziewczynka zostaje objęta pomocą psychologa, a chłopiec poniósł odpowiedzialność prawną. Smutnym jednak wydaje się być fakt, że koledzy chłopca nie zgłosili nagannego zachowania, a sami nie widzieli w tym nic złego. Mówiąc kolokwialnie – mieli przy tym ubaw.
Porady dla dzieci
Podsumowując, ważne aby nauczyciele i rodzice, mając na względzie dobro swoich dzieci, pamiętali o tym, aby przekazać swoim pociechom najważniejsze informacje dotyczące cyberprzemocy, a także wskazówki dotyczące reagowania na cyberprzemoc, która przez obserwatora z boku (jakim jest rodzic czy nauczyciel) nie jest zauważalna. Dziecko, które doświadczyło cyberprzemocy powinno mieć do nas zaufanie i być zapewnione, że zawsze kiedy będzie potrzebowało pomocy, nie będzie mogło sobie poradzić z jakąś sytuacją, może do nas przyjść i o tym z nami porozmawiać. Powinniśmy wytłumaczyć dziecku, że nawet jeśli sytuacja będzie dla niego wstydliwa, to przed nami nie ma czego się wstydzić i im szybciej nam o tym powie, tym szybciej problem zostanie rozwiązany. Po drugie, naszym zadaniem jest uświadomienie dziecku, aby nie dało się sprowokować sprawcy cyberprzemocy, nie reagowało na jego zaczepki. Nie da to nikomu powodu do dalszych działań, a nawet jest szansa, że cyberprzestępca od nich odstąpi. Dziecko powinno wiedzieć, że nie należy kasować żadnych SMS-ów, zdjęć, filmików czy rozmów na portalach społecznościowych lub komunikatorach, gdyż są to dowody cyberprzemocy. Warto też nauczyć dzieci, jak robić zrzuty ekranu, aby mogły one zachować dowód przemocy z danej strony WWW. Z kolei, jeśli dzieci są świadkami cyberprzemocy powinny pamiętać, aby niezwłocznie zgłosić to komuś dorosłemu, a co więcej nie przyłączać się do sprawców cyberprzemocy w szkole poprzez wyśmiewanie kogoś czy przesyłanie filmików, zdjęć, wiadomości. Dzieci i młodzież, którzy doświadczyli bądź doświadczają przemocy czy też ją zauważają mogą skontaktować się z Helpline.org.pl (bezpłatny numer 800 100 100 lub adres e-mail [email protected]). Baw się w sieci – BEZPIECZNIE:
Dorośli zareagować mogą za pomocą portalu Dyzurnet.pl. Celem tego portalu jest dążenie do usunięcia internetowych treści nielegalnych, wytworzonych z udziałem dzieci lub skierowanych przeciwko ich bezpieczeństwu. Na ich stronie możemy zgłosić pornografię dziecięcą, twardą pornografię, a także inne treści, w tym treści rasistowskie i ksenofobiczne.
