Cyberprzestępstwa
Rozwój nowych technologii sprawił, że oprócz nowego typu przemocy, pojawiły się też nowe rodzaje przestępstw. Czym jest cyberprzestępstwo?
Cyberprzestępstwo, co to takiego?
Kilka definicji przytacza w tym artykule adwokat Ronald Szymczykiewicz. W podsumowaniu definiuje cyberprzestępstwo w wąskim i szerokim kontekście. Cyberprzestępstwo w wąskim znaczeniu to wszelkie nielegalne działania, wykonywane w postaci operacji elektronicznych. Wymierzone są one w bezpieczeństwo systemów komputerowych czy znajdujących się na nich danych. Z kolei, cyberprzestępstwo w szerokim znaczeniu to przestępstwo dotyczące komputerów, a więc wszystkie nielegalne działania popełnione za pomocą systemów lub sieci komputerowych. Wiąże się z tym też udostępnianie i rozpowszechnianie informacji. Do największych zagrożeń zaliczamy piractwo komputerowe, przestępczość związaną z kartami magnetycznymi oraz pornografię dziecięcą. Wśród przestępstw wymienia się też uzyskiwanie bez opłat komercyjnego oprogramowania, uzyskiwanie kodów mających na celu ominięcie zabezpieczeń programów stosowanych przez producentów, co pozwala na odblokowanie płatnych programów w pełnej wersji. Cyberprzestępstwem jest też nielegalna wymiana utworów chronionych prawami autorskimi (muzyka, filmy, gry itd.). Dokonywanie włamań na cudze konta np. pocztowe, konta w portalach społecznościowych, takich jak Nasza Klasa czy Facebook to również przestępstwo (o czym wspominaliśmy już w artykule o cyberprzemocy) bądź kradzież tożsamości, nawet tej wirtualnej (kojarzycie sprawę z grą Tibia? Artykuł tutaj). Nielegalna jest też sprzedaż fikcyjnych przedmiotów za pośrednictwem internetu, która ma na celu wyłudzenie pieniędzy czy stworzenie wiernej kopii strony internetowej celem uzyskania poufnych danych np. strony banków (Phishing). Warto pamiętać, że instalacja i używanie programów szpiegujących takich, jak Trojan również jest nielegalne. Wszystkie wymienione wyżej przestępstwa podlegają pod kodeks karny, a także odpowiedzialność cywilną, odszkodowawczą oraz na podstawie ustawy o prawie autorskim. Nie będę szczegółowo omawiać tych zagadnień, gdyż nie czuję się wystarczająco kompetentna, jednak warto pamiętać, gdzie ewentualnie szukać takich informacji.
Powiadom organy ścigania
Cyberprzestępczość to duże wyzwanie dla organów ścigania, choć z każdym rokiem sprawa ulega poprawie. W wykrywaniu cyberprzestępstw konieczna jest zarówno znajomość prawa, jaki i wiedza z podstaw informatyki. Pamiętać należy, że aby cyberprzestępstwo było ścigane z urzędu musi zostać zgłoszone przez pokrzywdzonego. Dopóki służby nie zostaną poinformowane o popełnieniu przestępstwa, dotąd organy nie będą ścigać sprawcy. Ważne, aby nie ścigać przestępców na własną rękę ani nie starać się odwdzięczyć cyberprzestępcy, gdyż wtedy sami możemy ponieść karę w przyszłości. Postępowanie przygotowawcze, które poprzedza postępowanie sądowe to złożenie przez pokrzywdzonego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa – w formie ustnej lub pisemnej. Jeśli policja stwierdzi, że jest uzasadnione, wtedy funkcjonariusz policji lub prokurator wydaje decyzję o wszczęciu dochodzenia czy też śledztwa. W trakcie postępowania przygotowawczego pokrzywdzony może wnioskować o przeprowadzenie określonych czynności, takich jak przesłuchanie dodatkowych świadków czy powołanie biegłego oraz wniosek o zabezpieczenie danych znajdujących się na twardym dysku czy uzyskanie plików log od administratorów systemu. Zaangażowanie pokrzywdzonego i wskazanie na pewne aspekty będzie bardzo ważne w przypadku dochodzenia w sprawie cyberprzestępstwa.
Konsekwencje prawne
Pamiętać należy, że dzieci (dorośli również) mogą stać się ofiarami cyberprzestępcy, ale sami też nieświadomie mogą stać się cyberprzestępcami. Co ważne, dzieci to szczególny podmiot prawa, a więc do 13 roku życia nie mają zdolności do czynności prawnych. Po 13 roku życia uzyskują częściową zdolność do czynności prawnych. Ogranicza to ich możliwość pełnego funkcjonowania w życiu społecznym, co oznacza, że pełną odpowiedzialność za dziecko poniżej 13 roku życia ponoszą rodzice (lub opiekuni prawni), a w przypadku starszych, konsekwencje dotyczą zarówno dziecka, jak i rodziców czy opiekunów. Zatem dorośli ponoszą szczególną odpowiedzialność za ich bezpieczeństwo. Podsumowując, dziecko jako ofiara nie może samodzielnie podejmować działań prawnych, a jako przestępca ponosić odpowiedzialności karnej. Pamiętać należy, że nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności. Cyberprzestępstwa oraz aspekty prawne w sposób krótki, przystępny i prosty, zostały przedstawione w kursie e-learningowym o cyberprzestępstwach, wykonanym przez Fundację Dzieci Niczyje, w ramach programu „Dziecko w sieci”. Warto obejrzeć dwa kilkuminutowe filmy:
Wiele przydatnych informacji znajdziecie również w prezentacji funkcjonariusza policji Arkadiusza Sikorskiego oraz informatyka Krystiana Ślusarka z Komendy Miejskiej Policji w Zabrzu pt. „Cyberprzestępczość”.